سرآغاز

در عصری زندگی می کنیم که اکثریت مسلمانان به مادیات پناه برده اند و از معنویات غفلت نموده و حل مشکلات خود را در سایه ی مادیات می جویند . در حقیقت در مواردی باید به سراغ مادیات رفت اما نه در همه پیش آمدها، یعنی نه در تمام شؤن زندگی و نه به صرف مادیات  روی آورد و معنویات را فراموش کرد بلکه در هر کاری در رسیدن به هر هدفی و کمالی، هم سعی و کوشش و فراهم نمودن اسباب مادی لازم است و هم ارتباط معنوی و اتصال به منبع وحی و کمال. یکی از معنویاتی که می تواند حلال قسمت مهم مشکلات دنیوی و اخروی انسان باشد دعا ، ختومات ، اذکار و اوراد است . (مصابیح الجنان)

فضیلت دعا از دیدگاه قرآن کریم

خداوند سبحان در سوره بقره آیه یکصدو هشتادوشش چنین می فرماید : و هرگاه بندگان من از تو درباره من پرسیدند (بگو) من نزدیکم، و دعای دعاکنندگان را به هنگامی که مرا بخواند اجابت می کنم، پس آنان باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند باشد که راه صلاح را بیابند.

در جای دیگر می فرماید آیا کسی هست که دعای مضطر را جواب دهد وقتی که او را بخواند و گرفتاری و بدی را از وی برطرف سازد. (امن یجیب المضطر ...)

فضیلت دعا در احادیث و روایت

پیامبر اعظم (ص) : الدعا سلاح المؤمن و عمود الدین و نور السماوات و الارض

دعا اسلحه مومن و ستون دین و نور و روشنایی آسمان ها و زمین است. (بحار ج 93 ص 294)

امام صادق علیه السلام : بر شما باد به دعا نمودن ، پس همانا شما به خدا نزدیک نمی شوید به چیزی مانند دعا ، و هیچ حاجت کوچک را برای کوچک بودنش ترک نکنید ، زیرا خدایی که نعمت کوچک را می دهد صاحب نعمت های بزرگ نیز هست (بحار ج 93 ص 293)

پیامبر اعظم (ص) : دعا مغز عبادت است و با وجود دعا کسی هلاک نمی شود (بحار ج 93 ص 300)

شرایط دعا 

اخلاص 

خداوند سبحان می فرماید : پس بخوانید خدا را در حالی که نسبت به دین اخلاص داشته باشید ولو کافران را ناخوش آید. (سوره مومن آیه14)

اقبال قلب

امام صادق علیه السلام : وقتی که دعا کردی با اقبال قلب و توجه دعا کن و حاجت خود را در جلوی درب بدان (بحار ج 93 ص 305)

یقین به اجابت دعا

پیامبر اعظم (ص) : خدا را بخوانید در حالی که به اجابت یقین داشته باشید و بدانید همانا خداوند متعال قبول نمی کند دعایی را که از قلب غافل و بی خبر سرزند. (بحار ج 93 ص 321)

قطع امید از غیر از خدا

پیامبر اعظم (ص) : خداوند سبحان می فرماید هر مخلوقی که به مخلوقی دیگر پناه ببرد و به من پناه نیاورد اسباب آسمان ها و زمین را از وی قطع میکنم، اگر از من سوال کند، خواسته او را عطا نمی کنم و اگر دعا کند اجابت نمی کنم ، اما هر مخلوقی که به من پناه آورد و به مخلوق پناه نبرد تضمین می کنم آسمان ها و زمین را برای روزی او و اگر دعا کند اجابت می کنم و اگر سوال کند عطا می کنم و اگر استغفار کند می آمرزم. (بحار ج 93 ص 304)

توبه از گناهان

حضرت امیرالمومنین مولی الموحدین امام علی علیه السلام می فرمایند : خدایا عفو فرما آن گناهانی را که موجب رد دعاها شده و مانع قبولی آن ها می گردد. (دعای کمیل)

انجام عمل صالح

پیامبر اعظم (ص) : کسی که بدون عمل دعا، کند مانند تیراندازی است که کمانش زه ندارد (بحار ج93 ص 312)

حالت تضرع

خداوند سبحان می فرماید : ادعوا ربکم تضرعا و خفیة . خدای خود رابا حالت تضرع و نهان بخوانید. (سوره اعراف آیه 55)

کسب حلال و رد حقوق مظالم 

امام صادق علیه السلام : اگر یکی از شماها خواست دعایش قبول شود کسب خود را حلال نماید و از مظالم ، خود را آزاد کند . همانا خداوند قبول نمی کند دعای بنده ای را که در شکمش حرام باشد و یا در پیش او مظلمه مردم باشد (حق الناس داشته باشد) (بحار ج93 ص 321)

آداب دعا کردن 

طهارت

داشتن طهارت از نجسات و وضو گرفتن (دور کردن نجساتی مانند سگ و خوک که به ذات نجس هستند و با هیچ چیزی پاک نمی شوند و مشروبات الکلی و هر چیزی که در زندگی خباثت و کثیفی و گناه دارد)

امام صادق علیه السلام : کسی که حاجتی را در حالی که وضو نداشته باشد بخواهد و حاجتش برآورده نشود ملامت نکند مگر خود را ()

رو به قبله دعا کردن

در عبادات واجب مانند نماز های یومیه ، ذبح حیوان حلال گوشت ، قرار دادن میت در قبر رو به قبله بودن واجب است. در عبادات مستحبه مانند قرائت قرآن کریم ، زیارت و دعا رو به قبله بودن مستحب است. و اعمالی مانند توالت رفتن چه رو به قبله و چه پشت به قبله حرام است.

مدح و ثنای الهی قبل از دعا

حضرت امیرالمومنین مولی الموحدین امام علی علیه السلام می فرمایند :  پس خدا را مدح کنید سپس حاجت های خود را بخواهید ، خدا را حمد و ثنا کنید پیش از خواستن حاجات. (بحار ج 10 ص 113)

صلوات فرستادن در اول و آخر دعا

امام صادق علیه السلام : دعا از آسمان ممنوع است (بالا نمی رود یعنی نزد خدا جایگاهی ندارد) تا صلوات فرستد بر محمد و آل محمد

اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

اصرار بر دعا

یعنی بیشتر بر نیازمندی خود و غنی بودن خداوند سبحان اقرارکرده و امام صادق علیه السلام : بنده مومن در حاجت خود از خدا اصرار نمی کند مگر این که خداوند سبحان حاجت او را برآورده می کند. (بحار ج 93 ص 370)

روزه و دعا

پیامبر اعظم (ص) : دعای روزه دار وقت افطار قبول می شود (وسائل الشیعه ج7 ص 106)

قرائت قرآن قبل و بعد از دعا

امام صادق علیه السلام : کسی که صد آیه از هر جای قرآن بخواند و پس از آن هفت مرتبه یاالله بگوید اگر به سنگ های سخت دعا نماید آن ها را می شکافد (بحار ج 93 ص 318)

دعا بعد از نماز واجب

امام صادق علیه السلام : وقتی از نماز واجبی فارغ شدی خود را برای دعا به سوی پروردگارت آماده کن و رغبت نما به سوی او در سوال کردن پس آن چه خواسته ای به تو عطا می کند (تفسیر سوره انشراح آیه 7و8)

دعا بعد از صدقه

پیامبر اعظم (ص) : دعا را بعد از صدقه دادن طلب کنید زیرا در این موقع امید استجابت دعا هست (بحار ج 93 ص 349)

دعا بعد از بسم الله

پیامبر اعظم (ص) : دعایی که اولش بسم الله باشد هرگز رد نمی شود. (بحار ج 93 ص 313)

دعا با انگشتر عقیق و فیروزه

امام صادق علیه السلام : بلند نشد دستی به سوی خدا محبوب تر از دستی که در او انگشتری از عقیق باشد. (بحار ج 93 ص 321)

امام صادق علیه السلام  به نقل از پیامبر اعظم (ص) : خداوند عزوجل فرمودند من حیا می کنم از بنده ای که دستش را بلند کند برای دعا و در آن انگشتری نقره از فیروزه باشد پس من آن دست را محروم برگردانم (بحار ج 93 ص 321)

پنهان دعا کردن

امام کاظم علیه السلام : دعای بنده در خلوت و پنهان گرچه یک دعا است ولی برابر هفتاد دعای آشکار است. (بحار ج 93 ص 318)

امام رضا علیه السلام : یک دعای پنهانی بهتر از هفتاد دعای علنی است (بحار ج 93 ص 340)

دلائل عدم استجابت دعا

رد حقوق به ظلم گرفته شده از صاحبش

پر شدن شکم از حرام ها و بدن های نجس

دستهای به خون بی گناه آلوده شده

فرشتگان الهی در خانه ای که سگ و مجسمه باشد وارد نمی شوند

و ...